Historia budynku
John i Alfred Briggsowie budowniczowie i właściciele fabryki przędzalniczej w Markach, która powstała w latach 1883 – 1885 wybudowali w końcu lat 80-tych XIX wieku również osiedle robotnicze dla zatrudnionych w fabryce pracowników. Centralnym budynkiem tego osiedla oraz najbardziej okazałym pod względem architektonicznym był wzniesiony około 1890 roku gmach mieszczący szkolę podstawową, zwaną elementarną [1]. Nauka w szkole elementarnej trwała wówczas 4 lata. Kładziono w niej nacisk na opanowanie umiejętności pisania, czytania i jak to wtedy nazywano rachowania.
Budynek szkolny wzniesiono u zbiegu dzisiejszych ulic Piłsudskiego i Fabrycznej zaledwie kilka metrów od torów kolejki wąskotorowej kursującej na trasie Warszawa-Radzymin tuż przy szosie radzymińskiej. Jest to budowla jednopiętrowa z wkomponowaną wieżą zwieńczoną około dwumetrowej wysokości metalową (miedzianą) „antenką”. Gmach szkoły (podobnie jak i osiedla robotniczego oraz kościoła) wzniesiono z produkowanej wówczas ręcznie w mareckich cegielniach ciemno czerwonej cegły. Swoim stylem architektonicznym budynek podobny był (zresztą, jak cały kompleks osiedla robotniczego) do budynków szkolnych budowanych w Bradford (Anglia) skąd pochodziła rodzina Briggsów i gdzie mieściła się należąca również do Briggsów, ale wybudowana wcześniej od mareckiej, fabryka przędzalnicza.
Projektantem omawianego budynku, a także fabryki i osiedla robotniczego był najprawdopodobniej Edward Lilpop [2].
Na parterze szkoły mieściły się dwie sale lekcyjne, szatnia oraz pokój dla nauczycieli. Na piętrze znajdowały się trzy sale lekcyjne nieco większe od tych na parterze. Wydaje się, że w wieżyczce budynku mogło się mieścić mieszkanie dla nauczyciela. Dach szkoły pokryty był najpierw ceramiczną dachówką, później blachą. Natomiast wieża zapewne od samego początku pokryta była blachą. Wspomnieć należy, że na wieży budynku szkolnego umieszczony był zegar.
Jak wiadomo czas powstania szkoły mareckiej przypadł na okres nasilonej rusyfikacji Królestwa Polskiego (w którym znajdowały się Marki) po upadku powstania styczniowego w 1865 roku. Językiem wykładowym był rosyjski, a w ciągu tygodnia na język polski przypadały zaledwie 1-2 godziny lekcyjne.
W opisywanym budynku nazwanym nieco później Szkołą Podstawową nr 1 w Markach zajęcia szkolne odbywały się przez blisko 100 lat. Od 1984 roku mieści się tu siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury.
oprac. Zbigniew Paciorek
[1] Ewa Wartalska Fabryka i osada fabryczna w Markach w latach 1883 – 1945. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. nr 4 z 1987 r. s 665.
[2] Edward Lilpop ur. w 1844 zmarły w 1911 r., budowniczy i projektant fabryk przędzalniczych w Łodzi, Warszawie i Częstochowie. Projektował m.in. mauzoleum Scheiblerów w Łodzi oraz mauzoleum Jungów na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie.
Krystyna Klimecka – pierwszy dyrektor MOK
Krystyna Klimecka, założycielka i dyrektorka Mareckiego Ośrodka Kultury od 15 marca 1984 do 30 czerwca 2016 roku. Absolwentka Wydziału Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego. Inicjatorka i organizatorka wydarzeń kulturalnych, dzięki którym MOK stał się kluczowym punktem na kulturalnej mapie miasta. Stworzyła i uruchomiła m.in.: następujące programy:
- „Ze sztuką na ty” – konkurs plastyczny.
- Konkursy plastyczne z cyklu Moje Miasto Marki
- Letnie i zimowe koncerty uczniów Ogniska Muzycznego.
- Przegląd Jasełek.
- Marecka Jesień Poezji – konkurs recytatorski.
- Dyktando – Powiatowy Konkurs Sprawności Ortograficznej.
- Galeria MOK oraz Biennale – Prezentacje Plastyki Mareckiej.
- Kawiarenka Artystyczna MOK.
- Klub Seniora MOK.
- Powiatowy Zlot Klubów Seniora.
- Przedszkolandia. Klubik „MIŚ”.
- Cykl „Niedziela z Mamą, Niedziela z Tatą”
- Cykl spotkań „Nasza mała ojczyzna”
- Cykl „Dzieci Seniorom, Seniorzy Dzieciom”
- Cykl spotkań „Szlachetne zdrowie”
- Cykl spotkań „Podróże bez biletu”
Medale i odznaczenia: odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”(1984), srebrny medal “Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej” (2009), medal „Pro Patria” (2013), odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2016), medal pamiątkowy „Pro Masovia” (2016), w uznaniu zasług dla miasta Marki i jego mieszkańców otrzymała nadany pośmiertnie tytuł Zasłużony dla Miasta Marki (2017).